Sonny Boy

1 Primaire gegevens

Titelbeschrijving

Annejet van der Zijl, Sonny Boy, Uitgeverij Nijgh & van Ditmar, Amsterdam, 2004 (16^e druk, 2006)

Titel

De titel verwijst naar de koosnaam van Waldy Nods, die zijn ouders hem gaven, en die verwijst naar een populair liedje uit de film ‘The Singing Fool’ (1928).

2 Samenvatting

Bron: http://www.sonnyboy.simpsite.nl/Samenvatting

Als de rooms-katholieke Rika van der Lans en de protestantse Willem Hagenaar in 1911 trouwen tegen de wil van hun families, gaat het al flink mis. Niemand kan het schandaal aanzien. Binnen enkele jaren wonen Rika, haar man en hun vier kinderen samen in Den Bosch. Echter moet Willem al snel voor zijn werk verhuizen naar het dorpje Goeree. Rika heeft het daar totaal niet naar haar zin en wordt alsmaar opstandiger. Willem weet niet meer wat hij met haar aan moet en in 1926 pakt Rika haar spullen en vertrekt naar Den Haag. Hier woont ze enkele jaren onder primitieve omstandigheden samen met haar kinderen. Ze besluit om Waldemar Nods in huis te nemen, een Surinaamse jongen die voor het geld naar Nederland is gekomen. Al snel bloeit er iets tussen Rika en Waldemar, ondanks het grote leeftijdsverschil. Het duurt niet lang voordat Rika weer zwanger is. Haar kinderen waarderen dit jammer genoeg niet en zelfs de oudste zoon Wim en zijn broertje Jan besluiten om terug te gaan naar hun vader. Willem is ontzettend jaloers. Rika raakt afgesloten van de omgeving en kiest er voor om ook haar andere twee kinderen, Bertha en Henk, terug te sturen naar hun vader. Willem verbiedt alle kinderen om nog enig contact te zoeken met hun moeder. Rika en Waldemar verhuizen vervolgens samen met hun zoontje Waldy naar Scheveningen waar Rika gelukt is een nieuw pension te starten. Eind jaren ’30 trouwen Rika en Waldemar en het contact met de kinderen begint langzaam weer terug op gang te komen. Als de Tweede Wereldoorlog begint komt Rika snel in de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers terecht. De rest van het gezin moet door de Duitse evacuatie terug naar Den Haag verhuizen. In januari 1944 wordt haar gezin door een andere onderduiker, de SS-deserteur Gerard van Haringen, verraden en worden alle Joodse mensen op de trein gezet. Rika, Waldy en Waldemar worden opgesloten in een gevangenis, het Oranjehotel in Scheveningen. Waldy wordt al snel vrijgelaten en wordt opgevangen door verschillende gezinnen. Rika wordt door haar koppigheid erg mishandeld door ondervragers. Waldemar wordt snel naar het werkkamp in Vught gestuurd waar ook Rika na een aantal maanden heen mag. Echter worden hun wegen opnieuw gescheiden als Waldemar naar het concentratiekamp Neuengamme wordt verplaatst. Hij weet daar een baantje in de kampadministratie te bemachtigen. Rika wordt op transport gezet naar het vrouwenkamp Ravensbrück waar ze februari 1945 aan de gevolgen van dysenterie overlijdt. Alle overlevenden, waaronder Waldemar, worden opgevangen op het schip “Cap Arcona”. Ook de plaats waar dit schip lag wordt op 3 mei 1945 door de Britten gebombardeerd. Uiteindelijk lukt het Waldemar nog om zwemmend door het ijskoude water de kust te halen, maar wordt daar op het strand alsnog neergeschoten door Duitse soldaten. Waldy heeft al snel door dat het zoeken naar zijn ouders geen zin zal hebben. De geëmigreerde familieleden van Waldemar nemen Waldy in huis. Waldy schrijft zijn leven op papier om zo door zijn moeilijke tijd heen te komen.

3 Personages

Waldemar Nods (hoofdpersoon)

Zwarte elegante jongen uit een welgestelde familie. Opgegroeid in Paramaribo, Suriname. Hij gaat naar Holland toe om hier te kunnen studeren. Hij is een goede zwemmer en een introverte jongen die behoorlijk kan leren. Hij is een beleefde, vriendelijke, rustige, keurig en nette man. In Nederland ontmoet hij Rika en hij wordt verliefd op haar. Samen krijgen ze een kindje, Waldy, ook wel Sonny. Wat hij het meeste wilde is zich vrij voelen. Hij wilt graag zijn studie afmaken en daarna gaat hij aan het werk. Hij gedraagt zich altijd precies volgens de regels, zoals hij dat geleerd heeft.

Rika Hagenaar - van der Lans (hoofdpersoon)

Ze is de dochter van een rooms-katholieke aardappelhandelaar. Rika is een eigenzinnig ondernemend type, soms op het koppige af. Ze is gastvrij en sociaal bewogen, daarin gesteund door haar geloof. Ze is katholiek opgevoed. Ze werd verliefd op Willem Hagenaar waarmee ze vier kinderen heeft. Uiteindelijk zijn ze gescheiden. Later ontmoet ze Waldemar, op wie ze verliefd wordt, ondanks dat zij veel ouder is dan hij. Ze krijgen samen een kind, Waldy. Rika is een erg verzorgend type.

Waldy Nods (hoofdpersoon)

Hij is de zoon van Waldemar en Rika. Hij wordt ook wel Sonny Boy genoemd. Een 'echte moksi-moksi, zoals ze dat in Suriname noemen: een bruin kindje met donkere krullen en knalblauwe ogen' (p. 60) Het is een opgewekt en redelijk opstandig kind. Vanwege zijn huidskleur heeft hij het niet makkelijk op school. Behaalt zijn hbs-diploma en wordt na de oorlog leerling-journalist bij Het Parool. Na de dood van z’n ouders verliest hij een groot deel van zichzelf en wordt hij erg introvert. Hij vindt het ook moeilijk om zich aan iemand over te geven.

Willem Hagenaar

Hij is de ex-man van Rika. Hij huwde haar in 1911. Hij komt uit een protestantse familie. Hij heeft een vasthoudend karakter en is een gevoelige man met alleen goede bedoelingen. Samen met Rika krijgt hij 4 kinderen. Na hun scheiding, willende de twee oudste zoons niks meer met Rika te maken hebben. Willem kon het niet verdragen toen z’n vrouw hem verliet en stelde alles op alles om haar terug te winnen.

Bertha Hagenaar

Bertha is een van de vier kinderen van Willem Hagenaar en Rika Hagenaar-van der Lans. Door haar naasten wordt ze “zus” genoemd. Bij haar strenge vader heeft ze veel moeite met het gemis aan moedergevoel. Bertha is de enigste van Rika’s kinderen die contact met haar moeder probeert vol te houden. Bertha zet net als haar moeder het belang van anderen boven die van haar.

4 Conflictmodel

Doordat er meerdere hoofdpersonen in het verhaal zitten, behandel ik de problemen van één hoofdpersoon: Rika Hagenaar - van der Lans.

Evenwicht

Rika is een vastberaden en zegt waar ze voor staat en draait nergens omheen. Haar moederliefde zorgt ervoor dat ze alles op alles zet voor haar kinderen. Dit zorgt dat ze voor enorme dilemma’s staat.

Conflict

De relatie met haar ex-man Willem zorgde voor een groot conflict. Op hun huwelijk lag een grote taboe, omdat Willem protestants is en zij rooms-katholiek. Ondanks dit feit koos ze ervoor om met hem te trouwen, wat heel dapper van haar was. Deze keuze zou een grote impact kunnen hebben op de relatie met haar familie en hetzelfde geldt voor het contact tussen Willem en zijn familie. Door te trouwen kozen ze elkaar boven hun familie. Dit liet zien hoe belangrijk hun liefde voor hen is.

Er vindt nog een schandaal plaats bij Rika. Ze raakt zwanger, niet van haar wettige echtgenoot, maar van haar gekleurde minnaar. Haar minnaar, Waldemar Nods, had een West-Indische achtergrond. Al snel werd Waldemar ook haar geliefde.

Ontwikkeling

Er vindt een ontwikkeling plaats bij haar huwelijk met Willem en de conflicten met hun families. Het huwelijk ontwikkelde zich door de scheiding, er was jammer genoeg geen oplossing. Hun huwelijk veroorzaakte veel problemen met hun families, dus toen ze trouwden maakten ze een moeilijke keuze. Alleen heeft deze moeilijke beslissing uiteindelijk niet veel goeds gebracht.

5 Perspectief

Het verhaal is geschreven vanuit een alwetend vertellersperspectief. Af en toe komen er citaten en delen van brieven of dagboekfragmenten van Waldemar, Rika, Waldy en Bertha voor. Deze fragmenten zijn in een ik-perspectief geschreven. Er is dus een alwetende verteller en tussendoor komen er fragmenten voor die verteld worden in een ik-perspectief.

6 Setting

Ruimte

Er komen verschillende plaatsen voor in het verhaal. Plaatsen in Nederland komen voor: Den Haag, Den Bosch, Scheveningen, Goeree en Vught. Op een gegeven moment in het verhaal bevinden Rika en Waldemar zich in Duitsland (Neuengamme, op de Cap Arcona en in Ravensbrück). De plekken die ook nog voorkomen zijn: de Surinaamse plaats Paramaribo; concentratiekampen; gevangenis.

Tijd

Het verhaal begint rond 1920 en eindigt na de bevrijding in 1945.

Wat belangrijk is om te weten is dat het in dezen tijd een schande was om te scheiden, iets wat Rika wel doet.

7 Chronologie

Het boek bestaat uit negen hoofdstukken, die worden ingeklemd tussen twee passages.

Het verhaal heeft een min of meer chronologisch verloop, en omvat de periode 1923-1945.

Het wordt dus niet helemaal chronologisch verteld, doordat de levens van Waldemar en Rika om en om vertelt worden. Ook wordt er tijdens de oorlog hun verhalen om en om vertelt maar niet met enorme sprongen.

Er vindt ook een vooruitwijzing plaats waarbij er wordt geblikt naar de toekomst.

8 Open plek

De belangrijkste open plek in het verhaal is wanneer en hoe de levens van Waldemar en Rika uiteindelijk kruisen.

9 Motieven

Bron: http://www.sonnyboy.simpsite.nl/Motieven

Zwemmen

Waldemar zwom vroeger altijd in de Surinaamse rivier, hij was een ocean-swimmer. Ook in Nederland zwom hij nog erg veel, vooral toen Waldemar samen met Rika in Scheveningen woonde. In 1945 zwemt hij na het bombardement op het schip “Cap Arcona” helemaal terug naar de kust. Uiteindelijk sterft hij in de golven, zijn nieuwe ‘thuis’. Het verhaal begin en eindit met Waldemar zwemmend.

Liefde

Eerst trouwt Rika met Willem. Dit was al een groot schandaal voor de familie omdat Rika rooms-katholiek was en Willem protestants. Vervolgens wordt Rika verliefd op een donkere man en binnen de kortste tijd is zij ook zwanger van hem. Later blijkt ook dat Willem met een andere vrouw trouwt, die ver beneden zijn stand zit. Het merendeel van Rika’s kinderen trouwt later ook met een schandaal. Een belangrijk motief in dit verhaal is dus de schandalige liefde.

Verhuizen

Rika verhuist vaak met haar gezinnen. Met Willem is zij gedurende het verhaal drie keer verhuisd en ook met Waldemar moest ze vaak van woonruimte veranderen vanwege de te hoge huur. Ook de laatste maanden in de concentratiekampen brengen Rika en Waldemar zich op verschillende plekken door.

Ongelijkheid

Het boek begon met de slavenhandel in Suriname. Dit is al een voorbeeld van ongelijkheid. Tijdens het huwelijk van Rika en Willem was er een ongelijkheid tussen het geloof. Rika was rooms-katholiek en Willem was protestants. Vervolgens komt Waldemar naar Nederland en is er een ongelijkheid tussen blanken en negers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er ook veel sprake van verschillende ongelijkheden.

Hoop

Ondanks de vele tegenslagen blijven de personages hopen op een goede afloop. Rika hoopt bijvoorbeeld in het begin en het eind van het boek op de hereniging met haar kinderen. Ook wordt er veel gebeden op een snel einde aan de oorlog.

10 Schrijfstijl

Ik vind dat de schrijver een fijne schrijfstijl heeft. Ze maakt niet veel gebruik van moeilijke woorden en dat is heel fijn om te lezen. Met weinig en simpele woorden heeft ze lezers kunnen raken. De schrijver beschreef dingen op een heldere manier en door de woorden die ze gebruikte kon je je echt goed inleven in de personages. Ze schreef soms wel langdradig, waardoor ik snel m’n concentratie verloor.

11 Heb je het idee dat je door het maken van deze opdracht de belangrijkste elementen van je boek hebt onderzocht? Of zijn er belangrijke elementen buiten beschouwing gebleven?

Naar mijn mening zijn de belangrijkste elementen aan bod gekomen. Als iemand dit boekverslag zou doornemen, zal diegene de meeste belangrijkste eigenschappen van het boek meekrijgen. Alhoewel er niet zoveel is gezegd over het element oorlog, wat ook een belangrijke rol in het verhaal speelt. Het boek maakt aan lezers duidelijk hoe erg het is om een oorlog van dichtbij mee te maken.

12 Thematiek

Het is een non-fictioneel roman, dus is het moeilijk om het boek een bepaald thema te geven. Omdat dit een echt gebeurd is, is het lastig om iets over het thema te zeggen. Ik denk wat een belangrijke rol speelt in het verhaal, de onmogelijke liefde is tussen Rika en Waldemar, een witte vrouw en een zwarte man.

B Beleving

13 Wat heb je door je boek en/of deze opdracht geleerd over jezelf, het leven en/of de wereld?

Het was een zeer leerzaam boek. Het was interessant om te lezen over de Tweede Wereldoorlog en over hoe mensen dat hebben ervaren. Ik heb vele dingen geleerd van de uitgebreide vertelling over de Tweede Wereldoorlog, want er stonden dingen waarover ik niet wist dat ze zijn gebeurd. Ik heb nu een duidelijker beeld gekregen over het leven in de jaren voor de oorlog in Suriname, destijds was het nog een Nederlandse kolonie. Dit vond ik ook erg interessant om te lezen. Je kunt belangrijke lessen uit dit boek halen en sommige zullen me goed bijblijven. En zo heb ik weer wat kennis over de wereldgeschiedenis.

14 Wat heb je door je boek en/of deze opdracht geleerd over literatuur?

Het is nog steeds niet helemaal duidelijk of het boek een roman of een non-fictie is. Het verhaal is zo geschreven dat het gelijktijdig literair en non-fictie is. Het verhaal heeft een spelende vertelwijze wat het voor de lezer interessanter maakt.

15 Mening

Het boek heeft een mooi en boeiend verhaal. Een aantal stukken uit het verhaal sprongen het meest uit: het verhoor in de gevangenis, de omstandigheden in de kampen en het verraad van het onderduikadres. Er waren vele malen waar de schrijver de spanning opbouwde wat ik echt leuk vond. Het einde vond ik ook heel knap geschreven en vooral het einde laat een grote indruk achter bij een lezer, dus dat is ook weer een pluspunt.

16 Wat zegt je antwoord op vraag 15 over jou?

Dat ik geïnteresseerd ben in waargebeurde verhalen en dat ik geschiedenis erg interessant vindt. En een combinatie van deze twee in een boek klinkt ideaal.